Od autora: Artykuł o podejściu do świata i siebie do napisania artykułu skłonił mnie cykl konsultacji, podczas których poruszany był temat dobra i zła powstało dobro i zło. Tak czy inaczej, temat walki dobra ze złem przenika nasze życie i jest jednym z głównych wątków książek i filmów. Są źli ludzie, są dobrzy ludzie, ale czy naprawdę tak jest? Spójrzmy na to z punktu widzenia psychologa. Wychowywanie dzieci jest ściśle powiązane z kategoriami dobra i zła, w ten sposób dzieci poznają świat. Dlatego na początku bardzo ważne jest, aby dzieci podzielały te koncepcje. Jednak dorastając, dzieci w wieku szkolnym, nastolatki, młodzi mężczyźni i dorośli czasami nadal postrzegają świat przez pryzmat dobra i zła. Z jednej strony jest to podejście uniwersalne, pozwala określić dobro i zło budując swój stosunek do czegoś. Z drugiej strony, co bardzo ważne, takie jednostronne podejście ogranicza horyzonty i szerokość percepcji. Teraz wyjaśnię dlaczego. Tradycyjnie podam przykład z praktyki. Skontaktowała się ze mną mama piątoklasisty, który miał w szkole konflikt z kolegami z klasy. Oznacza to, że doszło do starcia między chłopakami, podczas którego przyprowadzony do mnie chłopiec został zamknięty w klasie i nie pozwolono jej wyjść, gdy chciał powiedzieć nauczycielowi o zaistniałej sytuacji. Po tej historii w dziecku uformowało się przekonanie, że dzieci są złe, co doprowadziło do problemów w relacjach z innymi dziećmi. Trudność pracy polegała na tym, że to matka wspierała pomysł złych dzieci, co jeszcze bardziej oddalało chłopca od innych dzieci. Drugi przypadek miał miejsce, gdy matka przyszła z dzieckiem w sprawie trudności z dzieckiem nauczyciel. Dziecko dopuściło się przestępstwa, nauczyciel udzielił mu surowej reprymendy na oczach całej klasy. Gdy chłopiec opowiedział mu o całej sytuacji, matka chciała go wesprzeć i zabrała głos – nauczyciel jest zły (czyli = zły). Oczywiście dziecko od razu uzależniło się od tego pomysłu, co skutkowało niechęcią do chodzenia do szkoły i nauki. Co łączy te sytuacje? Jaka jest polaryzacja świata – dobry-zły, czarno-biały. Podobne sytuacje zdarzają się u dorosłych. Na przykład często słyszę: „Źle na mnie spojrzał, pewnie pomyślał o czymś złym”, „Koledzy źle mnie traktują”, „Ona jest złą osobą” itp. Jakie jednak informacje wynikają z tych wszystkich stwierdzeń? Dla mnie osobiście, jako psychologa, te słowa o dobru i złu nie są do końca jasne. Co to znaczy - źle myślałem? Zły? Zawiedziony? Zazdrosny? Czy zauważyłeś coś? Albo co to znaczy - źle cię traktują? Czy krytykują? Nie komunikujesz się? Poniżyć? Nie przywitaj się? Oznacza to, że słowo „zły”, podobnie jak „dobry”, nie opisuje zbyt wiele. W mojej pracy bardzo często mówię, że mając w głowach czarno-biały schemat, ludzie pozbawiają się wielu rzeczy. W końcu świat składa się z wielu kolorów, tonów i półtonów. Wyobraź sobie, że każde z działań, które wcześniej oceniłbyś w kategoriach „złe lub dobre”, zawiera o wiele więcej opcji. Etykietując ludzi i zdarzenia za bardzo zawężamy naszą percepcję, tracąc z pola widzenia różnorodność życia. Jak to się ma do praktyki? W sytuacji dziecka, które miało konflikty z dziećmi, bardzo ważne było, aby z nim porozmawiać, że dzieci nie są złe, nie zachowują się najlepiej, boją się, że dziecko o nich powie, ale mogą nie równoważą swoich działań. Ta sytuacja pokazała także, że dziecku trzeba pomóc radzić sobie w takich sytuacjach, nauczyć się odpowiedniego reagowania i umiejętności stania w obronie siebie. Druga historia daje okazję do przedyskutowania z dzieckiem, że takie zachowanie nauczycielki może wynikać z tego, że w ten sposób utrzymuje dyscyplinę, że jest surowa, ale nie jest zła. Sytuacja, w której ktoś spojrzał i pomyślał coś złego, daje szansę na wewnętrzną introspekcję – Co się ze mną dzieje, że negatywnie postrzegam innych ludzi i siebie? W przypadku kolegów zastanów się nad swoim zachowaniem i przyczynami trudności ze współpracownikami, bo czasami w ten sposób ukrywają się ciekawe rzeczy. Uważam, że takie podejście bardzo ułatwia życie, odchodząc od wąskich kategorii „zły” i „dobrze”, otwierasz!